sowka.jpg 9.2 KB

  
Szukaj hasła
na literę:

    A     B     C     Ć     D     E     F     G     H     I     J     K     L     Ł     M     N     O     P     R     S     Ś     T     U     W     Z     Ź     Ż


  
Hasła:
    Amaltea
    antenat
    arendarz
    armistycjum
    arystokracja
    asesor
    aśćka
    awanpost
    banita
    baron
    bielizna
    bies
    bizun
    bobak
    brusk
    brzeszczot
    buława
    buńczuk
    buzdygan
    chłodziec
    chorąży
    cum gais, boris, graniciebus
    cwał
    cymbały
    czamarka
    czarna polewka
    czaty
    ćwik
    damascenka
    Dąbrowski
    demeszka
    deprekować
    drab
    dranica
    dwie babie
    dwór
    dygnitarz
    dziedzic
    dzięcielina
    egzulować
    ekonom
    familijant
    flinta
    folwark
    fortuna
    forytować
    gefrajter
    Giedymin
    gon
    gończy
    gościniec
    graf
    grenadier
    grykosiej
    hajduk
    harcap
    herb
    hofrat
    hrabia
    święty Hubert
    infamia
    infamis
    infima
    intercyza
    jarmułka
    jaszczur
    jegry
    kanonier
    karabela
    karczma
    kasztelan
    Kiejstut
    kirasjer
    kniaź
    kolczuga
    kołpak
    Kołpak Witoldowy
    konfederacja barska
    konfederatka
    kontusz
    konwikt
    kopiec
    korab
    kord
    korki
    Korona
    kosa
    kot
    krasnolicy
    kreacja
    kreska
    krobeczki
    krócica
    król Stanisław
    krużganek
    krzesło drążkowe
    krzyżowa sztuka
    książę Józef
    Księstwo Warszawskie
    kufa
    kulbaczyć
    kulbaka
    kurek
    kutas
    kwestarz
    Lach
    lacki
    lamus
    lanca
    landrat
    laska marszałkowska
    legiony
    Leliwa
    liberia
    lipiec
    Litwa
    lulka
    łowczy
    magnat
    mariasz
    markietanka
    markiz
    matecznik
    Matka Boska Ostrobramska
    mazurek
    Mindowa
    mitra
    Moskal
    mospan
    Napoleon
    nasieka
    neofita
    Niemen
    niezabudki
    ochmistrz
    ociec
    ogar
    ogrójec
    Olgierd
    Ostra Brama
    oszczep
    otawa
    ożyna
    palcaty
    palestra
    palestrant
    pałasz
    panegiryk
    panewka
    pańszczyzna
    parafianka
    parantela
    pardon
    partia
    pas słucki
    patent
    patynki
    "pax vobiscum"
    Peterburk
    piędź
    płaz
    podczaszyc
    podkomorzy
    podwoje
    Pogoń
    polewka czarna
    polonez
    porcelana saska
    pospolite ruszenie
    Półkozic
    półkurcze
    prawo trzeciego maja
    preopinant
    pro publico bono
    proporszczyk
    puklerz
    rabin
    Radziwiłł Panie Kochanku
    rajtuzy
    rapier
    reduta
    refektarz
    regiment
    rejent
    rekuza
    restytucja
    rota
    róg
    rózeczka
    rusznica
    rynsztunek
    rząd koński
    Rzeczpospolita
    sanctissimum
    schizma
    scyzoryk
    sekwestr
    siermięga
    sklep
    stolnik
    sukmana
    surdut
    synowiec
    szabas
    szabla
    szaniec
    szarwark
    szerpentyna
    szlafmyca
    szpada
    szponton
    szturmak
    sztyk
    szwadron
    szyszak
    świerzop
    tabakiera
    tabun
    Targowica
    teutoński
    tromblon
    turma
    ułan
    waćpan
    wety
    węgrzyn
    wiatyk
    wiciny
    wojski
    woźny
    wódka gdańska
    wstęga
    wycieczka
    wyczha
    wyloty
    zajazd
    zaścianek
    złota wolność
    zygmuntówka
    Żmudź
    żółta księga
    żupan



 

Miniencyklopedia "Pana Tadeusza"

 

     Początek | Strona główna | O miniencyklopedii | Bibliografia | Linki | Test | Napisz do autora


RABIN
"I to wiadomo także u starych Litwinów
(A wiadomość tę pono wzięli od rabinów), "
(ks. 8)

Duchowny żydowski, zwierzchnik żydowskiej gminy wyznaniowej; uczony żydowski, znawca Biblii i Talmudu.


RADZIWIŁŁ ZWANY PANIE KOCHANKU
"Podług niej później Karol-Kochanku-Radziwiłł,
Gdy przyjmował w Nieświżu króla Stanisława,"
(ks. 11)

Karol Stanisław Radziwiłł, zwany Panie Kochanku z powodu powiedzenia, którego często używał w stosunku do innych. Potomek najpotężniejszego rodu magnackiego na Litwie.
Sam Panie Kochanku był posiadaczem milionowej fortuny, którą tracił na zbytkowne przyjęcia i prezenty. W młodości zajmował się polityką. Walczył przeciwko Rosjanom w czasie bezkrólewia po śmierci Augusta III Sasa. Potem był marszałkim konfederacji radomskiej i barskiej. Popularność u szlachty zdobywał goszcząc ją na przyjęciach , w czasie których sam nie stronił od alkoholu. Stylem życia zyskał sobie bardzo złą opinie u współczesnych pisarzy: J. Kitowicza, H. Kołłątaja.
Według Stanisława Pigonia, wybitnego znawcy twórczości Adama Mickiewicza, Radziwiłł Panie Kochanku był pierwowzorem postaci stolnika Horeszki z "Pana Tadeusza".

ilustracja2.gif 2.9 KB


RAJTUZY
"Na podróż ma strój inny; szerokie rajtuzy I kurtę, której poły podpięte na guzy "
(ks. 6)

Długie spodnie do konnej jazdy, często podszyte skórą.


RAPIER
"Ale miał sługi wierne; ja w krew jego rany
Obmoczyłem mój rapier, Scyzorykiem zwany"
(ks. 2)

Biała broń sieczna o długiej, prostej obosiecznej klindze przeznaczonej do cięcia i kłucia. Rapiery zaczęły na początku XVI wieku zastępować ciężkie miecze. W Polsce rapierów używano w XVI i XVII wieku głównie w oddziałach wojska cudzoziemskiego.

ilustracja2.gif 2.9 KB


REDUTA
"ten sam Dobrzyński, co siedzi w surducie
- Hej, zdjąć mu surdut! - w roku przeszłym na reducie
Zaczął ze mną tę kłótnię"
(ks. 9)

Zabawa karnawałowa popularna w Polsce od XVIII wieku. Bal maskowy, na który mógł wejść każdy o ile zapłacił za wstęp.
Również fortyfikacja.


REFEKTARZ
"Sień wielka jak refektarz, z wypukłym sklepieniem
Na filarach, podłoga wysłana kamieniem"
(ks. 1)

Sala jadalna w klasztorze albo seminarium. Ogromna sala.


REGIMENT
"jak książę Radziwiłł Dominik, co zastawił dobra swe i sprzęty
I dwa uzbroił nowe konne regimenty"
(ks. 10)

W dawnej Polsce pułk piechoty, dragonów. W armiach innych państw pułki kawalerii i piechoty.


REJENT
"Tak krzycząc pan Rejent, na stół pochylony,
Z palcami swymi zabiegł aż do drugiej strony"
(ks. 1)

Notariusz. Urzędnik sporządzający akty notarialne.


REKUZA
"Gdy Aśćka rekuzuje pana Tadeusza,
Odpisuję Jackowi, że nie z mojej winy "
(ks. 3)

Odrzucenie propozycji małżeństwa starającemu się o to mężczyżnie.

Zobacz: czarna polewka.


RESTYTUCJA
"Jacek za grzech żałując musiał był ślubować
Pod absolucją dobra te restytuować"
(ks. 6)

Przywrócenie dawnego, pierwotnego stanu rzeczy, zwrot rzeczy posiadanej nieprawnie; odtworzenie, odnowa czegoś na podstawie zachowanych reliktów.


ROTA
"Ach, jegry! wołał Ryków, cała rota skłuta!"
(ks. 10)

W dawnej armii polskiej: podstawowa jednostka organizacyjna piechoty odpowiadająca kompanii w armiach cudzoziemskich.


RÓG
"I zagrał: róg jak wicher, wirowatym dechem
Niesie w puszczę muzykę i podwaja echem"
(ks. 4)

Róg myśliwski. Instrument dęty wykonany z rogu żubra, tura, czasami bydła lub z metalu. Używany w czasie łowów do sygnalizacji łowieckiej. Między innymi ogłaszano przy jego pomocy rozpoczęcie i zakończenie łówów.

ilustracja2.gif 2.9 KB


RÓZECZKA
"I tam z rózeczką cudów dokazał odwagi"
(ks. 6)

Szabla Maćka Dobrzyńskiego nazywanego stąd Maćkiem Rózgą.


RUSZNICA
"Postrzeżono w olszynie blask, wystrzał rusznicy! "
(ks. 8)

Ręczna broń palna, strzelba z zamkiem lontowym albo kołowym.


RYNSZTUNEK
"Wewnątrz samego domu, w stajni i wozowni
Pełno znajdziesz rynsztunków, jak w starej zbrojowni "
(ks. 6)

Dawniej nazywano tak broń i wszystkie przybory potrzebne na wojnie. Ekwipunek żołnierza.


RZĄD KOŃSKI
"każdy znawca ten rzęd chwali,
Iż jest wygodny, trwały, a piękny jak cacko:
Kulbaczka wąska"
(ks. 11)

Ozdobna uprząż końska złożona z czapraka, siodła, uzdy, strzemion i licznych ozdób nieraz bardzo drogich. Do dziś używane jest powiedzenie "Dać komuś konia z rzędem".

ilustracja2.gif 2.9 KB


RZECZPOSPOLITA
"Jak zaczniem ciąć, tak całe szelmostwo się zwali
I tak zakwitnie szczęście i Rzeczpospolita"
(ks. 7)

Rzeczpospolita (w skrócie Rzplita)- słowo będące dosłownym tłumaczeniem łacińskiego wyrazu republika.

Rzeczpospolita Obojga Narodów - państwo powstałe w wyniku podpisania unii lubelskiej w roku 1569. Było to państwo składające się z Królestwa Polskiego zwanego w skrócie Koroną i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Miało ono wspólnego monarchę, którego, po śmierci ostatniego Jagiellona, Zygmunta Augusta, które doprowadził do podpisania unii, wybierała cała szlachta, polska i litewska. Wspólny był także sejm i polityka zagraniczna. Pozostawiono natomiast odrębne dla Korony i Litwy wojsko, skarb jak i prepisy prawne. Stan taki pretrwał, z niewielkimi zmianami, aż do podpisania Konstytucji 3. Maja.

ilustracja2.gif 2.9 KB



Góra strony