sowka.jpg 9.2 KB

  
Szukaj hasła
na literę:

    A     B     C     Ć     D     E     F     G     H     I     J     K     L     Ł     M     N     O     P     R     S     Ś     T     U     W     Z     Ź     Ż


  
Hasła:
    Amaltea
    antenat
    arendarz
    armistycjum
    arystokracja
    asesor
    aśćka
    awanpost
    banita
    baron
    bielizna
    bies
    bizun
    bobak
    brusk
    brzeszczot
    buława
    buńczuk
    buzdygan
    chłodziec
    chorąży
    cum gais, boris, graniciebus
    cwał
    cymbały
    czamarka
    czarna polewka
    czaty
    ćwik
    damascenka
    Dąbrowski
    demeszka
    deprekować
    drab
    dranica
    dwie babie
    dwór
    dygnitarz
    dziedzic
    dzięcielina
    egzulować
    ekonom
    familijant
    flinta
    folwark
    fortuna
    forytować
    gefrajter
    Giedymin
    gon
    gończy
    gościniec
    graf
    grenadier
    grykosiej
    hajduk
    harcap
    herb
    hofrat
    hrabia
    święty Hubert
    infamia
    infamis
    infima
    intercyza
    jarmułka
    jaszczur
    jegry
    kanonier
    karabela
    karczma
    kasztelan
    Kiejstut
    kirasjer
    kniaź
    kolczuga
    kołpak
    Kołpak Witoldowy
    konfederacja barska
    konfederatka
    kontusz
    konwikt
    kopiec
    korab
    kord
    korki
    Korona
    kosa
    kot
    krasnolicy
    kreacja
    kreska
    krobeczki
    krócica
    król Stanisław
    krużganek
    krzesło drążkowe
    krzyżowa sztuka
    książę Józef
    Księstwo Warszawskie
    kufa
    kulbaczyć
    kulbaka
    kurek
    kutas
    kwestarz
    Lach
    lacki
    lamus
    lanca
    landrat
    laska marszałkowska
    legiony
    Leliwa
    liberia
    lipiec
    Litwa
    lulka
    łowczy
    magnat
    mariasz
    markietanka
    markiz
    matecznik
    Matka Boska Ostrobramska
    mazurek
    Mindowa
    mitra
    Moskal
    mospan
    Napoleon
    nasieka
    neofita
    Niemen
    niezabudki
    ochmistrz
    ociec
    ogar
    ogrójec
    Olgierd
    Ostra Brama
    oszczep
    otawa
    ożyna
    palcaty
    palestra
    palestrant
    pałasz
    panegiryk
    panewka
    pańszczyzna
    parafianka
    parantela
    pardon
    partia
    pas słucki
    patent
    patynki
    "pax vobiscum"
    Peterburk
    piędź
    płaz
    podczaszyc
    podkomorzy
    podwoje
    Pogoń
    polewka czarna
    polonez
    porcelana saska
    pospolite ruszenie
    Półkozic
    półkurcze
    prawo trzeciego maja
    preopinant
    pro publico bono
    proporszczyk
    puklerz
    rabin
    Radziwiłł Panie Kochanku
    rajtuzy
    rapier
    reduta
    refektarz
    regiment
    rejent
    rekuza
    restytucja
    rota
    róg
    rózeczka
    rusznica
    rynsztunek
    rząd koński
    Rzeczpospolita
    sanctissimum
    schizma
    scyzoryk
    sekwestr
    siermięga
    sklep
    stolnik
    sukmana
    surdut
    synowiec
    szabas
    szabla
    szaniec
    szarwark
    szerpentyna
    szlafmyca
    szpada
    szponton
    szturmak
    sztyk
    szwadron
    szyszak
    świerzop
    tabakiera
    tabun
    Targowica
    teutoński
    tromblon
    turma
    ułan
    waćpan
    wety
    węgrzyn
    wiatyk
    wiciny
    wojski
    woźny
    wódka gdańska
    wstęga
    wycieczka
    wyczha
    wyloty
    zajazd
    zaścianek
    złota wolność
    zygmuntówka
    Żmudź
    żółta księga
    żupan



 

Miniencyklopedia "Pana Tadeusza"

 

     Początek | Strona główna | O miniencyklopedii | Bibliografia | Linki | Test | Napisz do autora


WAĆPAN
"Panie Woźny, pan Hrabia śmie Waćpana prosić,
Abyś raczył przed szlachtą bracią wnet ogłosić "
(ks. 8)

Dawny skrót wyrażenia Waszmość Pan, które z kolei było skrótem od Wasza Miłość Pan. Była to forma grzecznościowa zwracania się do siebie szlachty. Innymi skrótami tego wyrażenia były: acan, wasan, asan, mospan, aśćka (do szlachcianki), waćpanna.


WETY
"Ja, piękne Panie, lubię was jak wety! "
(ks. 10)

Deser.


WĘGRZYN
"Wszystko prędko z żołnierskim jedli apetytem,
Kieliszki napełniając węgrzynem obfitym"
(ks. 12)

Wino węgierskie bardzo popularne w dawnej Rzeczpospolitej. Najczęściej sprowadzano do Polski młode, niedrogie wina i w kraju poddawano je procesowi dojrzewania. O takich winach mawiano, że: "Hungariae natum, Poloniae educatum" Zrodzone na Węgrzech, wykształcone w Polsce.


WIATYK
"Oby tylko równie Bóg przebaczyć raczył!
Przerwał Klucznik; jeżeli masz przyjąć wijatyk"
(ks. 10)

Komunia udzielana umierającemu na łożu śmierci.


WICINY
"Czy wiciny wyprawiać, czy zboże zażynać,
Czy procesować, czyli zawierać układy,"
(ks. 6)

Statki rzeczne, którymi spławiano zboże i inne towary z głębi kraju do portów morskich: Gdańska, Królewca.


WOJSKI
"Tu przerwał, lecz róg trzymał; wszystkim się zdawało,
Że Wojski wciąż gra jeszcze, a to echo grało"
(ks. 4)

W średniowieczu wojski był zastępcą kasztelana do spraw wojskowych. Później jego funkcja polegała na sprawowaniu opieki nad rodzinami i majątkami szlachty wyruszającej na wojnę. Z tego powodu na urząd ten wybierano ludzi, którzy z jednej strony cieszyli się powszechnym zaufaniem i szacunkiem, a z drugiej znali się na sprawach wojskowości. Z biegiem lat urząd wojskiego stawał się urzędem tytularnym, z którym nie wiązały się żadne obowiązki.


WOŹNY
"Wszak wiadomo, że strona woźnego zaprasza
I dyktuje mu co chce, a woźny ogłasza"
(ks. 8)

W dawnej Rzeczpospolitej woźny sądowy był niższym urzędnikiem sądowym. Do jego obowiązków należało między innymi doręczanie pozwów co wiązało się nieraz ze sporym ryzykiem. Zdarzało się, że woźny zmuszony bywał do zjedzenia pozwu, który właśnie doręczył. Innym obowiązkiem woźnego było ogłaszanie wyroków sądu.


WÓDKA GDAŃSKA
"Wybiera z nich największy kufel kryształowy
Dostał go Sędzia w darze od księdza Robaka),
Wódka to gdańska, napój miły dla Polaka"
(ks. 4)

Gold Wasser czyli Złota woda, inaczej nazywana wódką gdańską. Likier produkowany w Gdańsku. Jego nazwa pochodzi od płatków złota pływających w butelce. Legenda głosi, że powstała ona, gdy pewien skąpy kupiec wrzucił pewnego razu do fontanny przed Dworem Artusa sakiewkę pełną złotych monet. Gdy zorientował się, co zrobił, chciał wyłowić pieniądze, ale w wodzie ich już nie było. W zamian posągowy Neptun zamienił wodę w fontannie w wódkę gdańską.


WSTĘGI
"Tak zginął pan potężny, pobożny i prawy,
Który miał w domu krzesła, wstęgi i buławy"
(ks. 2)

Gerwazy mówiąc o stolniku stwierdza, że "miał w domu krzesła, wstęgi i buławy". Wstęgi symbolizują tu ordery i odznaczenia przodków stolnika Horeszki.


WYCIECZKA
"Stolnik, widząc strwożone swe nieprzyjaciele,
Myślił zrobić wycieczkę, porwał karabelę "
(ks. 2)

W "Panu Tadeuszu" stolnik planujący wycieczkę zamierza dokonać nagłego wypadu na oblegających go Moskali i w kontrataku ich pokonać.


WYCZHA
"Tuż Asesor z Rejentem, razem wrzaśli z tyłu:
"Wyczha! wyczha! " i z psami znikli w kłębach pyłu "
(ks. 2)

W gwarze łowieckiej jest to okrzyk zachęcający psy do rzucenia się na zwierzynę łowną.


WYLOTY
"Poloneza czas zacząć. - Podkomorzy rusza
I z lekka zarzuciwszy wyloty kontusza,
I wąsa podkręcając, podał rękę Zosi "
(ks. 12)

Luźno zwisające lub zakładane na plecy rozcięte rękawy kontusza. Gdy je zarzucano znaczyło to gotowość do kłótni, a trącanie nimi adwersarza oznaczało lekceważenie.



Góra strony